Nee, Bianca Buurman benijdt haar collega’s in het ziekenhuis niet. ,,En dat is een understatement. Zij staan met hun rug tegen de muur. Het aantal besmettingen is uit de hand gelopen. We weten dat komende vier weken nog minimaal twee keer zoveel coronapatiënten in het ziekenhuis gaan komen. De zorg voor hen is intensiever omdat je helemaal ingepakt staat, per patiënt zijn meer verpleegkundigen nodig. Tegelijkertijd willen burgers met andere ziekten ook geholpen worden. We hebben gewoonweg de mensen niet om alles te doen.’’

Moeilijk vervulbare vacatures

Buurman werkte zeven jaar als verpleegkundige voordat ze het pad van de wetenschap koos, promoveerde en hoogleraar acute ouderenzorg werd aan het Amsterdam UMC. Sinds januari is ze als ‘chief nursing officer’ de belangrijkste adviseur van het kabinet als het om verpleegkunde gaat en schoof ze een aantal keer aan bij het OMT.

,,Vóór de coronacrisis kampten we al met 40.000 moeilijk vervulbare vacatures voor verpleegkundigen en verzorgenden. En dan verwachten we nu dat de Covidzorg en reguliere zorg allebei geleverd kunnen worden. Dat is niet reëel. We zien nu dat die intensieve Covidzorg heel erg ten koste gaat van de reguliere zorg.’’

Kunnen alle coronapatiënten nog wel worden verpleegd?

,,Dat wordt een grote uitdaging. We moeten onder ogen zien dat dit niet goed mogelijk is met de personeelstekorten die er zijn. Ik maak me heel veel zorgen over komende weken. We hebben onvoldoende perspectief dat de besmettingscurve snel naar beneden gaat. Het ziekteverzuim in de zorg is erg groot. Er is weinig meer dat we nog van onze verpleegkundigen kunnen vragen. De sneltesten moeten snel beschikbaar komen, zodat zorgpersoneel met klachten ’s ochtends meteen weet: moet ik naar huis of kan ik aan het werk?’’

In sommige zorginstellingen is de situatie zo nijpend dat zelfs positief geteste medewerkers met milde klachten worden opgeroepen om toch te komen werken.

,,Dat is echt geen optie, alleen al vanwege het risico dat je collega’s besmet. Vooral voor verpleeghuizen is de situatie heel complex. Zij kunnen geen zorg afschalen, zoals de ziekenhuizen, want mensen wónen in die huizen. Dat geldt ook voor de gehandicaptenzorg. Dan heb je noodmaatregelen nodig, zoals dat het leger wordt ingezet. Sommige instelling-en vragen familie van bewoners om bij te springen, of vrijwilligers.’’

Ziet u als chief nursing officer nog andere oplossingen?

,,Veel quick fixes zijn er helaas niet. Veel verpleegkundigen werken al extra uren. Maar in de wijkverpleging heeft bijvoorbeeld lang niet iedereen een volledig contract. Mensen die dat willen, zouden extra uren moeten krijgen om na hun ronde door de wijk bijvoorbeeld de GGD’s te assisteren bij het bron- en contactonderzoek of coronapatiënten te verzorgen op een cohortafdeling of thuis, zodat zij eerder het ziekenhuis uit kunnen.’’

,,Daarnaast moeten we heel goed op zorgmedewerkers passen om te voorkomen dat zij uitvallen met een burn-out. Zorg dat ze écht vrij zijn op hun vrije dagen, zodat ze kunnen herstellen. Nu zitten zij vaak in appgroepen waar doorlopend gevraagd wordt: er is weer een zieke, kan iemand invallen? Ze zijn continu in een verhoogde staat van paraatheid. Dat is niet gezond.’’

Tijdens de eerste golf sprongen veel oud-verpleegkundigen bij. Dat animo is nu minder?

,,Ja. Het grote verschil: toen stond iedereen te klappen voor de zorg, nu is er veel onbegrip en agressie. Familieleden die het niet pikken dat patiënten moeten worden overgeplaatst. Als dat je beloning is... De coronacrisis heeft de beroepsgroep wel zichtbaarder gemaakt. Mensen hebben nu een veel beter beeld van wat een ambulance- of ic-verpleegkundige doet. Dat heeft een flinke aanzuigende werking gehad op het aantal nieuwe verpleegkundestudenten, dat is positief. Maar ondertussen zijn afgelopen zomer in de politiek amper stappen gezet. Er kwam geen salarisverhoging, er is niks gebeurd om de hoge werkdruk te verlichten. Waarom is de kennis en ervaring van verpleegkundigen en verzorgden niet ingezet om het beleid beter op orde te krijgen? Het gevoel is: er is geklapt, maar wat leverde het op?’’

Stille ramp

Buurman bracht na de zomer aan het OMT een advies uit om een nieuwe ‘stille ramp’ in verpleeghuizen te voorkomen. Daar overleden tijdens de eerste golf zo’n tweeduizend bewoners aan corona; in april lag het dieptepunt op 85 sterfgevallen per dag.

Buurman onderzocht de grote uitbraak in het Parkhuis in Dordrecht, waar in recordtijd 117 demente bewoners besmet raakten, van wie 31 overleden.

,,We hebben bewoners preventief getest. Daaruit bleek dat 50 procent van de mensen die positief testte op dat moment geen klachten had zoals koorts, reuk- of smaakverlies. Daarom hebben we geadviseerd om, zodra er één besmetting is, veel meer te testen. Zo krijgt een verpleeghuis snel in beeld wie besmet is, die bewoners kun je isoleren. Dat is nu het beleid. Net als ons advies om het personeel preventief mondmaskers te laten dragen als het aantal besmettingen in de omgeving toeneemt.’’

Kampen verpleeghuizen nu met minder uitbraken dan tijdens de eerste golf?

,,Dat monitoren we. Er lijken tot nu toe minder grote uitbraken dan in het voorjaar. Het verschil met toen is ook dat nu wel voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar zijn. Medewerkers dragen nu mondmaskers om de kans te verkleinen dat zij het virus mee naar binnen nemen. En in tegenstelling tot het voorjaar wordt nu ook het personeel getest.’’

Wat kunnen we van de huidige situatie leren?

,,Hoe zorgen we dat we niet weer in zo’n zorginfarct komen? Een derde golf moeten we koste wat kost voorkomen. Ik ben bang dat anders veel verpleegkundigen uit het vak zullen stappen. De huidige situatie kan een opmaat zijn voor de toekomst. Door de vergrijzing gaat de zorgvraag komende tien jaar exponentieel toenemen. Volle ziekenhuizen, een tekort aan ambulances, een spoedeisende hulp die dicht moet: zulke situaties zullen we veel vaker gaan zien als we niet in staat zijn genoeg verpleegkundigen en verzorgenden te werven en te behouden.’’