Twee jaarclubs huurden onlangs een Friese bus af en gingen los alsof corona niet bestond. Giezen bekeek de filmpjes die via sociale media uitlekten met fijngeknepen ogen. Nee hè, niet weer. De hele wereld valt over het corps heen. De teneur: hoezo cultuurverandering? Die corpsballen beloven van alles, maar er komt geen klap van terecht.

Wat heeft twee jaar cultuurverandering bij het corps opgeleverd?

Dat klopt niet. Nou ja, niet helemaal. De eerste veranderingen kwamen in 2016 nadat een lid van een ontgroeningscommissie op het hoofd van een ander lid was gaan staan. Dit was de druppel. Geweld, seksuele intimidatie; de gemeente en de universiteit pikten het wangedrag niet langer. De vereniging verloor haar accreditatie. Het bestuur voerde vervolgens verregaande maatregelen door. Het drinkgedrag bijvoorbeeld. Toegegeven: de met bier doordrenkte vloeren in de sociëteit zuigen met onverminderde kracht aan schoenzolen, maar het schenken van sterke drank is tot een minimum beperkt. Ook het interne rechtssysteem ging na driekwart eeuw op de schop, zodat vrienden elkaar niet langer uit de problemen kunnen houden. Vernederende ontgroeningen zijn – volgens de vereniging dan – verleden tijd. Verder is er veel voorlichting over tal van ethische thema’s, drankgebruik en maatschappelijke verantwoordelijkheid.

En dan gaat het toch mis

En dan gaat het toch mis, goed mis zelfs. Giezen: ,,We houden maandelijks een sessie over de cultuurverandering. Ik mail elk weekeinde naar huisoudsten waarbij ik erop aandring op het gedrag te letten. Maar het bestuur heeft geen controle over wat zich buiten de sociëteit afspeelt. Er zijn ruim tweehonderd studentenhuizen.’’

Hoogleraar sociale psychologie Tom Postmes deed in 2012 onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag door studenten. ,,Wat bleek? Het gemiddelde gedrag valt heel erg mee. Studenten hebben het beeld van zichzelf dat ze veel alcohol drinken, maar ik was eigenlijk heel verbaasd hoe matig de alcoholconsumptie eigenlijk is. Maar er is een forse minderheid die veel consumeert. Bij verenigingen en met name bij grote studentenhuizen zie je erg veel alcoholgebruik. Mbo’ers drinken meer dan hbo’ers die weer meer drinken dan wo’ers. Nergens was een verband te zien tussen alcoholgebruik en studieprestaties, maar bij studentenhuizen wél.’’

‘Feesten essentie van het verenigingsleven’

Postmes legt uit dat ‘het feesten’ een steeds belangrijker deel van het verenigingsleven is. ,,Van oudsher waren er nooit zulke extreem grote feesten, zoals je ze nu bij Vindicat en Albertus ziet. Dat soort uitspattingen is een vrij modern fenomeen dat in korte tijd zijn intrede deed. Eeuwenlang kwam dit niet voor. Het laat zien dat je het ook makkelijk achter je kunt laten.’’

De hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen legt uit dat cultuurverandering doorgaans langzaam verloopt. ,,Wanneer de leiding deze in stand wil houden, dan is het van onderaf nagenoeg onmogelijk de cultuur te veranderen, andersom natuurlijk ook. Maar corona laat zien dat het ook ontzettend snel kan, mits iedereen er de noodzaak van inziet.’’

Een elite die zich afzondert geeft ruimte aan de wildste voorstellingen

Postmes vindt het niet vreemd dat alle ogen op Vindicat zijn gericht. ,,In elke samenleving zijn er clubs en organisaties die bovenmatig veel aandacht trekken. Een besloten groep roept vragen bij ons op. Wat gebeurt daar? Een ander kenmerk is dat Vindicat het primaat op de macht lijkt te hebben. Er is dus een elite die zich in een vereniging afzondert. Dat geeft ruimte aan de wildste voorstellingen. Wat het in dit geval ook interessant maakt is dat het ook nog eens wordt bevestigd als bijvoorbeeld iemand op het hoofd van een ander gaat staan. Dat is prima materiaal voor roddel, een ideale manier om je te verbroederen. Een van de bekendste uitspraken van koningin Marie Antoinette (vrouw van de Franse koning Lodewijk XVI die werd onthoofd, red.) was ‘laat ze cake eten’.’’ Ze zei dit nadat ze hoorde dat de Franse boeren geen brood hadden. ,,Maar dat schijnt ze nooit te hebben gezegd. De behoefte om de hoofden van de elite op een hakblok te leggen is van alle tijden.’’