Het is een flinke berg, die Aukje Schol in haar boekenwinkeltje heeft opgestapeld. Het Woddenboek fan et Westers heeft na decennia een nieuwe druk gekregen. De herdruk van de uitvoerige woordenlijst, die in 1986 mede door Schols grootmoeder en haar tante – de moeder van haar neef Bert-Jan van Wichen met wie zij het initiatief voor de productie heeft genomen – werd samengesteld en die al geruime tijd niet meer verkrijgbaar was, moet de start vormen voor een uitgebreider en nobel project: het behoud van de streektaal voor de toekomst.

Het zijn er misschien nog honderd, de mensen die het Westers beheersen, schat Schol. ,,Waarschijnlijk is het aantal dat het dialect kan spreken veel groter, maar durven mensen het niet uit angst om fouten te maken. Het is bijna of je met iets heiligs te maken hebt.’’

Nee verkopen

Het Westers wordt op het westelijk deel van het eiland sinds een jaar of vijftig veel minder gesproken. De komst van nieuwe bewoners, het toerisme, de contacten met de scheepvaart, het zorgde ervoor dat de eigen taal in de vergetelheid dreigde te raken.

Dat laatste willen Schol en de aan de wal wonende Van Wichen voorkomen. ,,Jaarlijks moest ik in de winkel wel een paar keer nee verkopen als men naar het woordenboek vroeg. Dat zat mij niet helemaal lekker.’’ Ook haar neef weet dat de taal leeft. ,,De dialogen in het Westers zijn zo mooi. Dat mis ik.’’

,,Als je je kunt uitdrukken in het Westers is dat zoveel mooier en gevoeliger. Het is een stuk gereedschap dat je moet willen blijven gebruiken’’, aldus Schol. Saillant genoeg is zijzelf opgegroeid met het Aasters, dat op het oostelijk deel van Terschelling wordt gesproken. ,,Ik droom niet in het Aasters, maar als ik schrik of kwaad ben, dan kan ik er zo een zin uitgooien.’’

Nieuw leven inblazen

Het Woddenboek fan et Westers is eigenlijk een woordenlijst met ruim 10.000 begrippen. Schol en Van Wichen willen dat mensen gaan samenkomen in een projectgroep en er een echt woordenboek van gaan maken, compleet met begripsomschrijving en herkomst. Net zoals er eentje is van het Aasters en het nagenoeg voltooide Meslânzers.

Het plan van Schol en Van Wichen sluit naadloos aan bij het idee van Edith de Witt-Roos. Een jaar geleden vatte zij het idee op om cursussen rond de drie Terschellinger streektalen te gaan geven, om de dialecten nieuw leven in te blazen. Een oproep op Facebook resulteerde in honderden positieve reacties. ,,Toen wist ik dat ik hier echt iets mee wilde doen’’, zegt ze.

Nadat een kennis haar had verteld dat de dialecten prima zouden passen in het lesprogramma Fries dat NHL Stenden Hogeschool voor basisscholen heeft opgesteld, werd De Witt-Roos nog enthousiaster. ,,Fries wordt op de scholen op Terschelling niet gegeven, maar wat zou het mooi zijn als we de dialecten koppelen aan een lesprogramma rond de eilander cultuur en identiteit.’’

Nog slechts een paar gemeenschappen

Schol en Van Wichen zijn blij met het initiatief Mimmetaal van De Roos-Witt. Naast de woordenboeken wordt de taal ook in beeld en geluid vastgelegd. ,,Op die manier blijft ook de uitspraak behouden. Bert-Jan en ik behoren tot de laatste generatie die de taal hebben gehoord. We hebben een verantwoordelijkheid voordat het allemaal weg is.’’

De Roos-Witt werkt haar plannen de komende maanden verder uit. ,,In een paar kleine gemeenschappen zijn nog praatgroepen actief. Al die zaken versterken de energie die we in het behoud van de streektalen steken.’’

Het Woddenboek fan et Westers is te bestellen via info@boekenboer-terschelling.nl . Kosten 19,90 euro. Daarvan gaat 10 euro naar het project van De Witt-Roos om de Terschellinger dialecten te behouden. De uitgave is mede mogelijk gemaakt door de gemeente Terschelling en het Dirk Mentz Fonds.