„Noem het maar afkicken van de tijd bij de Marechaussee”, kenschetst Rien Smit de aanleiding van zijn boek. Zijn pensioen geeft hem voldoende mogelijkheid om de geschiedenis van de Meppeler brigade uit te zoeken. Uiteindelijk heeft hij er ruim een jaar over gedaan om alle benodigde informatie te bemachtigen. „Natuurlijk wist ik dat er een brigade van de Marechaussee in Meppel was gevestigd, maar daarover was bar weinig informatie bekend. Een paar goed geschreven artikelen en een aantal mooie foto’s in het archief van de stichting Oud Meppel en verder een paar verwijzingen online. Bij een van die foto’s startte mijn onderzoek: Wie zijn deze geüniformeerde mannen op de foto en welke rol hebben zij in die vijftig jaar in Meppel betekend?”

Brandbrief

De burgemeesters van vier Drentse gemeenten richtten op 1 september 1888 aan de minister van binnenlandse zaken een brandbrief, zij verwachtten in de wintermaanden weer ordeverstoringen. De bevolking leefde in armoede en kwam regelmatig in opstand. De aanwezige politie kon hier niet het hoofd aan bieden, zodat versterking van de bereden rijkspolitie absoluut noodzakelijk was. Een maand later werden zes brigades marechaussees, waarvan er drie in Drenthe, uitgezet.

Dit pakte gunstig uit: de vooringenomenheid die vroeger in het noorden tegen het Wapen bestond, ging over in waardering voor de Marechaussee. Aanleiding voor de regering in Den Haag om uitbreiding van de Marachaussee naar het noorden door te voeren. In Drenthe werden in 1899 marechausseebrigades in Assen, Nieuw-Amsterdam, Roswinkel en Oud-Schoonebeek uitgezet en later volgden Meppel (27 februari 1891), Borger, Zweeloo, Dwingeloo en Hoogeveen. Deze nieuwe divisie Marechaussee zou uiteindelijk uitgroeien naar veertig brigades, bestaande uit vijf - veelal bereden - politiemannen per brigade.

Kazerne aan de Weteringstraat

In Meppel vonden zij onderdak in een huis aan de Weteringstraat. Dit was een onderkomen van notabele Harm Smeenge. Deze werd omgebouwd tot kazerne. Daar leefden niet alleen de mannen, maar ook hun vrouwen en kinderen. De paarden werden een aantal deuren verderop in een stal ondergebracht. Mannen die wilden trouwen, moesten daarvoor toestemming krijgen van de baas. Was er geen ruimte in de kazerne, dan werd er niet getrouwd. Toch trouwen was reden voor ontslag. Ook hield de commandant onverwachte controles op hygiëne en zedelijkheid. Het beddengoed diende netjes gestreken te zijn en de kopjes blinkend afgewassen.

„Het is heel bijzonder om te ontdekken hoe de Marechaussee destijds werd ingezet”, vertelt Rien Smit. „Tegenwoordig kent men de Marechaussee als onderdeel van Defensie, die vooral wordt ingezet op Schiphol, bij onderzoeken naar mensensmokkel en anti-terreur. Vroeger voerden zij zelfstandig civiele politiediensten uit. Voor de Meppeler bevolking een eeuw geleden was het heel normaal om marechaussees te paard in hun stad te zien rijden. Zij patrouilleerden in en rond de gemeenten Meppel, De Wijk, Nijeveen, Ruinerwold en Havelte, handhaafden de openbare orde en onderzochten strafbare feiten. Tot maart 1943 was het brigadegebouw voor generaties marechaussees en hun gezinnen een unieke plaats waar zij werkten, woonden en leefden. Die vijftig jaar Marechaussee in Meppel maakten de tongen soms aardig los en zorgde ook voor lief en leed. Vaak was hun optreden zonder vrees, maar helaas niet altijd zonder blaam.”

Het boek vertelt het verhaal van het dagelijkse leven van het oudste Nederlandse politiekorps in Meppel. Ook komt een aantal casussen uit de opsporingspraktijk en het allround politiewerk op het platteland aan de orde, zoals een kindermoord in 1901. Maar ook de rol die het korps had bij de stakingen in Meppel komt naar voren.

Zwarte bladzijde

De Marechaussee bleef in Meppel gevestigd tot aan de Tweede Wereldoorlog. In twee aparte hoofdstukken wordt de verstandhouding met het lokale gezag en de situatie van de Meppeler Marechaussee tijdens de Duitse bezetting belicht. Die tijd is met recht een zwarte bladzijde in het boek. De Marechaussee kwam namelijk onder Duits gezag te staan en was betrokken bij de Jodenvervolging en de bewaking van het kamp Westerbork.

“In mijn werkzame periode bij de Marechaussee heb ik altijd het juk gevoeld over die periode. Met die intentie heb ik ook het boek geschreven. Aandacht voor de brigade in Meppel, maar niet verhullen wat er ook in die periode is gebeurt. Ik noem het een zwarte bladzijde met een oranje randje, er waren ook marechaussees in Meppel, waaronder Ane Fokkens, die openlijk in verzet kwamen. Ook de marechaussees Hendrik Drogt en Hielke van der Wal mogen niet vergeten worden. Beiden zijn niet op de brigade in Meppel werkzaam geweest maar hebben een belangrijke rol gehad in het verzet in Meppel. Alle drie stierven zij in hun strijd tegen de bezetter.”

Verplaatsing naar Ruinerwold

De Duitse bezetting leidde in 1943 tot verplaatsing van de brigade naar Ruinerwold. De Marechaussees werd toen Staatspolitie. Na de oorlog volgde een reorganisatie bij de politie en ontstond het Korps Rijkspolitie. De aandacht van de Marechaussee verschoof noodgedwongen naar de militaire politiedienst en grensbewaking. Het voormalige brigadegebouw, genaamd ‘De Kazerne’, aan de Commissaris de Vos van Steenwijklaan was lange tijd het enige tastbare aandenken van vijftig jaar Marechaussee in Meppel.

Het boek Het Wapen der Koninklijke Marechaussee te paard in Meppel van Rien Smit is in samenwerking met stichting Oud Meppel tot stand gekomen. Op maandag 2 november wordt het eerste exemplaar uitgereikt aan de burgemeester.