Opmerkelijk eensgezind waren ze, de leden van het Europees Parlement. Tijdens een speciale hoorzitting over het Europese bijenrichtsnoer op 25 september spraken parlementariërs van links tot rechts schande over de gang van zaken.

‘Vertraging, vertraging, vertraging; dat is alles wat we tot op heden zien’, foeterde Bas Eickhout van GroenLinks. Hij kreeg bijval van de Zweedse sociaaldemocraat Jytte Guteland: ‘we willen geen vertraging (...), maar actie, actie, actie.’ Guteland noemde het tijdens de hoorzitting in Brussel ‘absurd’ dat de Bee Guidance nog steeds niet is ingevoerd, na zes jaar discussie, terwijl bijenpopulaties in Europa almaar verder teruglopen. ‘We moeten niet in de fuik van de chemielobby lopen’, waarschuwde ook de Sloveense christendemocraat Ljudmila Novak over de dreigende afzwakking van het bijenrichtsnoer.

De parlementariërs waren zichtbaar op oorlogspad. Klaus Berend, die als hoofd van de pesticide-afdeling van de Europese Commissie naar het parlement was ontboden om tekst en uitleg te geven, werd gevraagd wie er schuldig is aan het jarenlange traineren van de bijenbescherming. ‘Wij hebben de volledige invoering [van de Bee Guidance] altijd bepleit’, bezwoer Berend, ‘Maar de meerderheid van Europese lidstaten wilde daar simpelweg niet mee instemmen.’

In maart dit jaar schreef minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit nog aan de Kamer dat zij in Brussel erop had ‘aangedrongen’ dat het bijenrichtsnoer ‘zo spoedig mogelijk’ zou worden ingevoerd. In april bleek echter uit onderzoek van FTM dat uitgerekend Nederland samen met een groep andere EU-landen al zes jaar lang de invoering van de Bee Guidance blokkeert.

Omdat de besluitvorming achter gesloten deuren plaatsvindt, kon dat gegeven lange tijd onopgemerkt blijven. Op 11 juni diende de Partij voor de Dieren een motie van wantrouwen in tegen minister Schouten.

Door de blokkade van EU-lidstaten heeft de Europese Commissie een drastisch afgezwakte versie van bijenrichtsnoer voorgesteld. Tientallen testmodellen gaan ‘ter herziening’ terug naar de Europese voedselautoriteit EFSA, zo staat in een vertrouwelijk ‘implementatieplan’ dat FTM op 3 juli openbaar maakte. De invoering van de testmodellen wordt daardoor met minimaal twee jaar vertraagd.

Uit onderzoek van FTM bleek ook hoe pesticide-giganten Bayer, Syngenta en BASF de lidstaten afgelopen jaren om deze herziening hebben gevraagd. De chemiegiganten vrezen, zo is te lezen in lobbybrieven, dat met introductie van de nieuwe testmodellen het ‘vrijwel onmogelijk’ zal worden om nog bestrijdingsmiddelen in de EU toegelaten te krijgen.

‘Alles wat aan de hand van de recente stand van de wetenschap aan de Bee Guidance is toegevoegd, verdwijnt hier weer van tafel’, zei hoogleraar milieu- en gezondheidsrisico's Jeroen van der Sluijs (Universiteit Utrecht) na inzage van het implementatieplan tegen FTM. Hoewel de Europese lidstaten officieel nog niet met de afzwakking hebben ingestemd, is er ondertussen al wel een Europese wetswijziging doorgevoerd die dat mogelijk zal maken. 

Precies die wetswijziging willen Europarlementariërs nu gaan proberen te stoppen: ‘Het Europees Parlement heeft vetorecht op het dossier’, vertelt Eickhout, die samen met Anja Hazekamp (Partij voor de Dieren) het initiatief tot een motie nam. ‘We denken dat we een meerderheid kunnen behalen, al zal het tot de stemming in Straatsburg spannend blijven.’

Steun voor een veto zou er zijn bij de Groenen, de linkse GUE-fractie, maar ook bij de de sociaaldemocratische S&D, de liberalen en bij sommige christendemocraten. Eickhout zou graag zien, als het lukt de afzwakking van tafel te krijgen, dat de besluitvorming naar de Europese Raad gaat — en daarmee weg uit het vertrouwelijke Brusselse ambtenarenoverleg waar de Bee Guidance de afgelopen jaren in geparkeerd stond. ‘Ik durf wel te voorspellen dat in dat geval, als de regeringen van de EU hun positie publiek moeten verdedigen, er opeens een meerderheid blijkt te bestaan voor invoering van de gehele Bee Guidance.’

De stemming vindt op 23 oktober plaats in Straatsburg.

Update: Op 23 oktober heeft het Europees Parlement met grote meerderheid (533 stemmen voor, 67 tegen en 100 onthoudingen) ingestemd met de motie. De Europese Commissie moet nu met een nieuw voorstel komen, dat wél alle beschikbare testen voor effecten van pesticiden op bijenpopulaties omvat.