Calisto Tanzi was de trots én de schande van Parma

Calisto Tanzi was de trots en de schande van Parma tegelijk. Tanzi zette zijn stad, gelegen in de Povlakte halverwege Milaan en Bologna, op de kaart met zijn zuivelconcern Parmalat en toonde de wereld dat Parma meer was dan ham en Parmezaanse kaas. Maar Tanzi besmeurde de naam van zijn stad ook. Parma is Parmalat, het melkconcern met het grootste fraudeschandaal in de Europese geschiedenis – klassiek Italiaans gerommel met de boekhouding.

Calisto Tanzi werd half december in het ziekenhuis opgenomen in verband met een longkwaal (geen Covid) en is op 1 januari overleden. Hij is 83 jaar geworden.

Vanaf 1961 maakte Tanzi razendsnel carrière. Hij was 23 toen hij stopte met studeren en het levensmiddelenbedrijfje van zijn opa overnam aan de rand van Parma. Tanzi wist dat hij twee veranderingen moest doorvoeren om zuivelbedrijf Parmalat succesvol te maken: uitbreiden en zichtbaar worden. In rap tempo breidde hij het assortiment uit. Langer houdbare melk, yoghurtjes, vruchtdranken, koekjes, kant-en-klare sauzen. Rond 1980 verkocht Parmalat producten in ruim dertig landen.

Tot de jaren negentig was Tanzi vooral een lokale held die in de luwte opereerde. Hij was erg geliefd omdat hij in de regio aan handelaren, politici en de kerk leningen verstrekte. In de jaren die volgden, kreeg hij landelijk aanzien.

Cruciaal was zijn strategie om het bedrijf meer bekendheid te geven, via sport – voetbal, wat anders. In 1989 kocht Tanzi de voetbalclub uit zijn thuisstad Parma en werd de hoofdsponsor. De club had pas promotie gemaakt naar het hoogste niveau en kon op kosten van Tanzi een trits nieuwe spelers aantrekken. De resultaten lieten niet lang op zich wachten: in 1992 won Parma de Italiaanse beker, in 1993 de Europacup II en een paar jaar later nog een keer.

Het waren de vette jaren voor Parmalat en Tanzi, die ‘de ridder’ werd genoemd, net als – jaren later – Silvio Berlusconi: het bedrijf ging naar de beurs in Milaan, groeide als kool tot 35.000 werknemers, 130 fabrieken en een omzet van bijna 8 miljard euro in 2002.

Fabeltje

In de bloeiperiode begon ook het gerommel met financiën. Tanzi kocht grote bedrijven op terwijl het geld daarvoor eigenlijk ontbrak. Het grotere gesjoemel kwam eind 2003 aan het licht toen Parmalat een obligatielening van 150 miljoen euro niet kon terugbetalen. Tanzi schermde met 4 miljard euro die op een bankrekening op de Kaaimaneilanden zou staan, maar dat bleek een fabeltje.

Die rekening bestond helemaal niet. Verzonnen. Poefff, weg was zijn dekmantel. En daar was het begin van een fraudeonderzoek.

Wat bleek: Tanzi fraudeerde jarenlang met de jaarrekeningen. Banken bleken ook betrokken bij het schandaal, waardoor tienduizenden Italianen hun spaargeld zagen verdampen. Naast Tanzi werden ook bankiers (die tegen beter weten in geld bleven uitlenen) en accountants (die gesjoemel gedoogden) ter verantwoording geroepen in de rechtszaal. Het grootste fraudeschandaal, tot dan toe, uit de Europese geschiedenis was een feit.

Tanzi werd door de Italiaanse Hoge Raad na jaren van rechtszaken uiteindelijk veroordeeld tot zeventien jaar en vijf maanden gevangenisstraf. Kort voor zijn arrestatie in 2004 probeerde hij nog zijn kunst veilig te stellen door deze ’s nachts onder te brengen bij vrienden en bekenden. Journalisten onthulden dit. De politie trof jaren later bij invallen honderden schetsen, schilderijen en beeldhouwwerken aan van onder meer Van Gogh, Monet en Picasso. Ze hadden een totaalwaarde van 100 miljoen euro.

Vanaf 2013 kon Tanzi zijn straf thuis uitzitten in verband met zijn hoge leeftijd. De oud-baas van het zuivelconcern mocht alleen de deur uit om naar de kerk te gaan, een vrijstelling waarvan hij elke dag gebruikmaakte. Tanzi laat een vrouw en drie kinderen achter.