Jak policzyć płetwale błękitne?

Liczenie po japońsku to sztuka sama w sobie. Nie da się powiedzieć po prostu, jak po polsku czy angielsku, np. “pięć kotów”, “dwie książki”, “siedem latarni morskich”. Po japoński musimy do liczebnika dodać odpowiedni klasyfikator. Podobne zjawisko, w porównaniu z japońskim – szczątkowe – występuje w polskim, gdy liczymy pary spodni albo butelki piwa.

W tym miesiącu blogerzy językowo-kulturowi, w ramach akcji “W 80 blogów dookoła świata“, piszą dla Was o zwierzętach w swoich językach i/lub krajach. Dla nas tutaj to dobra okazja do przyjrzenia się kilku klasyfikatorom. Gotowi?

Japończycy, na wzór Chińczyków, postanowili uporządkować otaczający ich świat, podzielić wszystko na kategorie, i dopiero wtedy, już na spokojnie, zająć się liczeniem. Kategorie były coraz bardziej szczegółowe, aż powstało coś ok. 650 klasyfikatorów. Bez paniki – przeciętny Japończyk używa często może 20, bardziej obyty – ze 30. Niektóre klasyfikatory nie wychynęły poza ciemne zakamarki języka poetyckiego. Poza tym, język się upraszcza i nawet jeśli na kursach uczą dokładniejszych podziałów, to w rzeczywistości okazuje się, że Japończycy w mowie codziennej dwie czy trzy kategorie uprościli do jednej i wszystko gra, a japoński nie upadł z hukiem.

Dobrze to widać na przykładzie zwierzaków.

Najpierw trochę teorii

Zwierzęta dzielimy na:

• duże – 頭 [とう; tō] – np. słonie, konie, krowy, owce;
• małe – 匹 [ひき; hiki] – małe zwierzęta, czyli takie, które człowiek może podnieść – koty, psy, jeże (ale nie zające i króliki); młode wszystkich gatunków (熊ちゃん一匹), owady itp.; również zoomorficzne postaci z kreskówek, nieantropomorficzni kosmici i potwory, oraz wirusy komputerowe; w biologii używany do liczenia wszystkich zwierząt, niezależnie od wielkości;
• latające – 羽 [わ; wa] – ptaki i nietoperze; oraz zające i króliki (bo podobno ich uszy przypominają skrzydła);
• i ryby – 尾 [び; bi] – ryby i inne zwierzęta wodne, np. żywe ośmiornice, homary, krewetki.

Póki co proste, prawda?

Żeby nie było tak sielankowo, dodajmy, że np. duże psy można liczyć jak duże zwierzęta, a psy pełniące konkretną funkcję (np. psów policyjnych albo przewodników niewidomych), za pomocą klasyfikatora 犬 (けん; ken). Zające i króliki liczy się jak ptaki (羽), a sporą część owadów (np. motyle) można zaliczyć do klasy dużych zwierząt (頭), szczególnie, jeśli mówimy o okazach entomologicznych. Za pomocą 頭 liczymy też np. trofea myśliwskie.

A teraz dobre wieści, czyli co robi większość Japończyków:

• jeśli nie wie, jak zaklasyfikować dane zwierzę, liczy je jako 匹;
• jako 匹 lub 頭 liczy się obecnie również w mowie potocznej stworzenia wodne (wyznacznikiem jest rozmiar);
• owady (takie nie w gablotce na szpilce) również są 匹 albo 羽 (to te robiące użytek ze skrzydełek).

I tego się trzymajmy, bo tak jest prościej :-).

Ale zróbmy też krótki przegląd tego, co nas omija w związku ze wspomnianym już upraszczaniem się języka.

口 (こう; kō)

żywe istoty w gospodarstwie (“gęby”) do wykarmienia – zwierzęta i ludzie

匹 / 疋 (き; ki)

kiedyś używany do liczenia koni zaprzęgowych (podobno sam znak to przedstawienie końskiego zadu widzianego przez woźnicę)

騎 (き; ki)

konie, na których się jeździ

蹄 (てい; tei)

zwierzęta kopytne: bydło, jelenie, dziki, konie

翼 (よく; yoku)

ptaki w locie

本 (もと; moto) / 連 (れん; ren)

sokoły i inne ptaki drapieżne używane w łowiectwie

杯 (はい; hai)

mątwy, ośmiornice, kalmary, kałamarnice, kraby

貝 (ばい; bai)

wodne skorupiaki: małże, ostrygi itp.

喉 (こん; kon)

złowione ryby przeznaczone na handel

足 (そく; soku)

suszone kalmary

肩 (かた; kata)

schwytane kraby przeznaczone na handel

A odpowiadając na pytanie tytułowe – płetwale błękitne liczymy za pomocą 頭.

Wciągnęły Cię klasyfikatory? Zajrzyj do książki Jarosława Pietrowa, Kategoryzacja kwantytatywna w języku japońskim (Wydawnictwo UJ, Kraków, 2011), japońskiej Wikipedii oraz do online’owych słowników: 数え方辞書 lub ものの数え方・助数詞.

zobacz też:

• klasyfikatory
• klasyfikator dużych zwierząt
• klasyfikator małych zwierząt
• klasyfikator ptaków
• klasyfikator ryb
• “kocie wyrażenia”

 

Nie zapomnij zajrzeć do pozostałych uczestników akcji:

angielski:

• Angielska Herbata – Angielskie idiomy ze zwierzętami w tle
• Angielski C2 – ‘-ine’ zwierzęca końcówka
• W Krainie Deszczowców – Zwierzęta w irlandzkich przysłowiach

chiński:

• Biały Mały Tajfun – Podstawowe chińskie zwierzęta

fiński:

• Suomika – Jak zwierzęta mówią po fińsku?

francuski:

• Français mon amour – Francuskie idiomy ze zwierzętami 
• We are online – Jak się mają koty we Francji
• Zabierz swego lwa – Francuski delfin

gruziński:

• Gruzja okiem nieobiektywnym – Krowy, świnie, konie i inni użytkownicy dróg

hiszpański:

• Hiszpański dla Polaków – Gdzie chowają się hiszpańskie zwierzęta?
• Hiszpański na luzie – Uciekający zając i skołowana kuropatwa, czyli hiszpańskie frazeologizmy ze zwierzętami

kirgiski:

• Kirgiski.pl – Kirgiskie nazwy zwierząt

niemiecki:

• Niemiecki po ludzku – Ciekawe nazwy “zwierząt” w języku niemieckim
• Niemiecki w domu: Zwierzęta domowe w Niemczech

norweski:

• Norwegolożka – Szczęśliwy jak łosoś i silny jak niedźwiedź

rosyjski:

• Daj Słowo – Historia o psie Anny Politkowskiej
• Dagatlumaczy – Zwierzęta z mroźnych krain

słowacki:

• Powiedz mnie! – Zwierzęta po słowacku

szwedzki:

• Szwecjoblog – Sekretne życie szwedzkich nazw zwierząt 

turecki:

• Turcja okiem nieobiektywnym – Trzy zwierzęce symbole Ankary

ikona wpisu: “Mike” Michael L. Baird / CC BY 2.0 / Wikipedia [przycięto]

---

Trochę się napracowałam, żeby przygotować dla Ciebie ten tekst. Mam nadzieję, że się udało :-)

Masz pytania? Napisz -> https://japonia-info.pl/kontakt/

Chcesz mieć tak dobry hosting, jak ja: niezawodny i z przemiłą oraz kompetentną obsługą techniczną? KLIKNIJ I SPRAWDŹ!

---

Dostępne na stronach japonia-info.pl materiały przeznaczone są do użytku prywatnego, tzn. że nie możesz ich wykorzystywać ucząc innych albo zamieszczać na swoich stronach poświęconych nauce japońskiego lub czemukolwiek innemu, umieszczać w zbiorach materiałów do nauki (i nie tylko) ani robić z nimi tego, czego nie chciał(a)byś, żeby robiono z Twoją pracą. No chyba, że uzyskasz moją zgodę. Nie możesz też wykorzystywać ich na profilach społecznościowych bez podania źródła wraz z linkiem.

PS: własne hanko zrobisz sobie tu: はんこgenerator (hankogenerator.com)

---