Boeken die Afrika kunnen redden. Of net niet

Er is weer een boek uit dat Afrika moet redden: Making Africa Work. A Handbook. Ironisch genoeg prijkt ook de naam van oud-president Olusegun Obasanjo, mede-auteur, op de kaft. ‘Afrika is rijk, maar slecht gemanaged’, aldus de man die zelf tweemaal in dubieuze omstandigheden aan de macht kwam in Nigeria.

  • © Stefaan Anrys Angolese arbeiders tijdens wegenwerken uitgevoerd door Chinees bedrijf © Stefaan Anrys

Binnen één generatie zullen er naar schatting 2,4 miljard mensen wonen in Afrika. Dat zijn er dubbel zoveel als vandaag. In 2050 zullen Afrikanen, het gros van hen piepjong, één vierde uitmaken van de wereldbevolking. Zonder extra “high-value” jobs, tot in 2035 liefst 18 miljoen per jaar volgens het Internationaal Muntfonds, zal die gefrustreerde jeugd onrust zaaien, de plas (proberen) oversteken naar Europa en voor andere conflicten zorgen, waarschuwen de auteurs van dit zogenaamde “handboek voor economische groei”.

Want een handboek is het: helder geschreven, tjokvol concrete aanbevelingen, netjes verzameld per sector en per thema. Eén van de kernboodschappen is diversificatie, weg van de decennialange afhankelijkheid van bodemrijkdommen. Dus zijn er niet enkel hoofdstukken over mijnbouw, maar ook over landbouw, nijverheid, diensten, technologie, maar ook over democratie en ontwikkeling, infrastructuur en leiderschap.

Over echte geboortebeperking wordt niet gesproken. ‘Een één-kind-politiek zoals in China is voor Afrikanen onbespreekbaar’, aldus Olusegun Obasanjo, die meer heil verwacht van meisjesonderwijs en groeiende welvaart. ‘Wie de kost van kinderen kent, zal misschien sneller stoppen bij twee of één kinderen’. Zelf heeft hij meer dan twintig kinderen en naar Afrikaanse traditie betreur je zoiets niet, grijnst de oude man. ‘Ik kan alleen maar herhalen. Volg mijn voorbeeld niet!’

De afgelopen decennia heeft menig Afrika-analist zich het hoofd gebroken over Afrika’s broodnodige ontwikkeling. Van roepen om méér hulp (Jeffrey Sachs), over kritiek op diezelfde ontwikkelingshulp (William Easterly, Dambisa Moyo, …) tot een ietwat naïef geloof in de zaligmakende vrije markt (Africa Rising volgens The Economist, 2011).

Dead aid?

Al deze auteurs deden een verdienstelijke poging om oplossingen aan te reiken en het moet gezegd dat Afrika de voorbije twintig jaar sterk gegroeid is. Alleen kan die groei de bevolkingsaanwas niet bijhouden én kwam het grote part van die bnp-groei voort uit olie- en grondstoffenexport.  Nu China’s groei en navenante honger naar grondstoffen afgenomen is, neemt de gemiddelde groei in Afrika met amper 3 procent toe (cijfers 2015), minder dan de bevolking dus. 

‘Ik geloof niet dat wij zullen ontwikkelen dankzij grote hoeveelheden buitenlandse hulp. Ze maken het misschien wat makkelijker en soms ook moeilijker’, aldus Greg Mills, de belangrijkste mede-auteur. Aanmodderen en rekenen op “patronage”-netwerken, kan niet meer, aldus het boek.

Schatrijke Oppenheimer-familie zit hierachter

In hun aanbevelingen omtrent jobcreatie in Afrika, nemen de auteurs, allen gelinkt aan de Brenthurst Foundation, een Zuid-Afrikaanse denktank opgericht door de schatrijke Oppenheimer-familie, afstand van zowel Moyo’s aid-bashing als van de positivo’s uit de hulpverleningssector. Ze hangen niet het devies aan: Afrikaanse oplossingen voor Afrikaanse problemen. ‘Afrika moet het wiel niet heruitvinden: het kan veel van anderen leren’. Vaak zijn de analyses héél bedrijfsvriendelijk en wordt er bijvoorbeeld geklaagd over de moeilijkheden die mijnbouwbedrijven ondervinden in wispelturige landen, die om de haverklap hun mijncodes en belastingregimes veranderen. De auteurs zijn een consultant, een prof, een oud-president van Nigeria en een Britse ex-militair.

Ons oordeel over dit boek 

Pro’s:
 
Veel aandacht voor zorgwekkende bevolkingsaangroei
Terecht focus op jobcreatie
Helder betoog en sectoriële benadering
(Deels) geschreven door Afrikanen zelf
Pleidooi voor democratie, voorwaarde voor groei
Voorzichtig optimistisch, met de blik op Afrika’s toekomst 

Contra’s:
Teveel nadruk op economie, te weinig op landbouw
Cultuur en klimaatopwarming nagenoeg afwezig
Grootschalige bedrijven & investeringen teveel gewicht; te negatief over informele economie
Gebrek historische terugblik (We don’t want to name & shame ) staat soms ook oplossingen in de weg

De kleine ondernemer is de toekomst

Dat Making Africa Work te weinig oog heeft voor de kleine, lokale ondernemer, of voor landbouw die toch 60 procent van alle Afrikanen tewerkstelt, bestrijdt Greg Mills. En hij ziet ook geen alternatieve derde weg voor Afrika, binnen de wereldeconomie. ‘Wij zullen ontwikkelen, denk ik, op krek dezelfde manier als alle anderen. En dat is goed. Volgens mij zal Afrika niet anders ontwikkelen dan de rest van de wereld. Dan gaat het hoofdzakelijk om lokale investeerders en een aantal buitenlandse (investeerders), die rationele keuzes maken bij het investeren van hun geld. Meestal volgen zij de locals. Als die ergens investeren kijken de buitenlanders eerst; bevalt het hen, dan investeren ze ook.’

Het wordt tijd dat wij, Afrikaanse leiders, orde op zaken stellen (Olusegun Obasanjo, ex-president)

Volgens Olusegun Obasanjo, oud-president van Nigeria, is vooral een gebrekkig leiderschap oorzaak van de Afrikaanse problemen. ‘Het wordt tijd dat wij, Afrikaanse leiders, orde op zaken stellen’. In het boek worden statistieken aangehaald die volgens Mills bewijzen dat democratie - door de band genomen - een voorwaarde is voor duurzame economische groei. De Nigeriaanse ex-president verwijst niettemin naar autocratische regimes, zoals de eilandstaat Singapore, wanneer hij de Afrikaanse politici de les leest. ‘Afrika is rijk, maar slecht bestuurd. En wat ik van de Singaporese stichter Lee Kuan Yew heb geleerd, is het volgende. Er is geen toveroplossing. Magie bestaat niet. Het komt er gewoon op aan enkele dingen goed te doen en die goed te blijven doen.’

De pot verwijt de ketel

De oud-president van Nigeria mag dan al één van de eerste Afrikaanse presidenten zijn die vrijwillig afstand deed van de macht en mee aan de wieg stond van van Transparency International. Hij kwam na 1999 wel tweemaal aan de macht onder twijfelachtige omstandigheden, zeker in 2003, en veranderde het leven van de doorsnee Nigeriaan weinig of niet. Vorig jaar werd hij nog “de grootvader van de corruptie” genoemd, door het Nigeriaanse parlement. In het BBC-programma Hard Talk kreeg hij dat al op zijn boterham en nu verweerde hij zich opnieuw tegen de aantijgingen. ‘Het Nigeriaanse parlement noemt mij de grootvader van corruptie, maar kon niets aandragen om dat te bewijzen. Er liep zelfs een onderzoek dat mij helemaal vrijpleitte. Toen ik hen beschuldigde van corruptie, hebben zij mijn woorden tegen mij gebruikt. Dat men deze woorden nooit meer in mijn bijzijn citeert!’

Trump was in Brussel

Nog een grappig detail? Op de naamkaartjes die we opgespeld kregen tijdens de lancering in Brussel was geen sprake van “Making Africa Work. A Handbook”, maar heette het: “Making Africa Great: A Handbook for Economic Success”. Een vergissing of een blijk van adoratie voor Donald Trump?

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.