Al bij de start van het schooljaar was het de Leuvense prof duidelijk dat drie dure boeken nooit opengeslagen zouden worden. ‘De betrokken leraars hebben meteen gezegd dat zij volgens een andere methodiek werkten, en dat ze de aangeschafte handboeken wiskunde en fysica niet zouden gebruiken’, zegt professor marketingcommunicatie Tim Smits (KU Leuven). ‘De drie boeken kostten samen 53 euro. Maar ik stoor me niet alleen aan de financiële kant van de zaak. Ook ecologisch is het niet meer van deze tijd dat er boeken worden geproduceerd en getransporteerd, om dan vervolgens ongebruikt in een kast te belanden.’

Nog volgens de prof had de school een ‘lopend contract’ met de uitgeverij, waardoor niet kon worden afgeweken van de aanschaf van deze boeken.

Niet verbaasd

Koepels van ouderverenigingen maar ook organisaties als Welzijnszorg en de Gezinsbond staan allesbehalve versteld van het voorval. Ook een rondvraag van de redactie leverde verschillende getuigenissen op over dure handboeken die ongeopend bleven, of waarvan maar een paar bladzijden werden gebruikt.

‘We horen dat vaak: boeken die verplicht moeten worden gekocht maar dan niet nodig blijken’, zegt Elke Valgaeren van de Gezinsbond. ‘Of boeken waarvan alleen het eerste hoofdstuk wordt behandeld, waardoor ook nog een tweede handboek moet worden gekocht omdat de laatste drie hoofdstukken in dat boek veel beter zijn.’

Schrappen van de lijst

Gevolg is dat de totale kostprijs van het boekenpakket in het middelbaar soms nodeloos oploopt. ‘We horen geregeld van boekenpakketten die tot 250, 350 tot soms zelfs 400 euro kosten. Dergelijke prijzen zijn niet voor elke ouder realistisch, waardoor in sommige klassen leerlingen zitten die het zonder een aantal handboeken moeten stellen’, zegt Colette Victor, bij Welzijnszorg projectcoördinator van Samen Tegen Onbetaalde Schoolfacturen (STOS).

Beide organisaties vragen met aandrang dat leerkrachten en ook schooldirecties elk jaar opnieuw ernstig evalueren of alle boeken op de verplichte boekenlijst ‘voldoende gebruikt zijn geweest, en of dat ook het volgende schooljaar zo zal zijn. Is daar twijfel over, dan wordt het boek beter van de lijst gehaald.’ De onderwijskoepels van het gemeenschaps- en katholiek onderwijs ondersteunen die oproep, zo beklemtonen ze.

Druk op de leerkracht

Ook de leerkrachten – die in theorie beslissen welk boek voor hun vak moet worden aangekocht – beseffen de gevoeligheid van het thema en zijn bereid tot overleg. ‘Maar leraren hebben zeker niet altijd het laatste woord’, reageert Iris Haentjens, voorzitter van de vereniging Leraren Frans.

‘Er is de druk van zowel directies als inspectiediensten om de meest actuele handboeken te gebruiken. Dat maakt dat geregeld van handboek wordt gewisseld, terwijl de leerkracht in kwestie het handboek van vorig jaar misschien nog steeds beter vindt. En er zijn de discussies onder de vakleerkrachten van één school over welk handboek ze zullen gebruiken. Ook dan valt het soms voor dat leerkrachten zich niet neerleggen bij de consensus en het verplichte handboek tijdens hun lessen in de praktijk links laten liggen.’

Dat uitgeverijen scholen verplichten om sommige boeken gedurende verschillende jaren af te nemen – ook al gaan de leraars het niet langer gebruiken – ontkent zowel de educatieve uitgeverij Van In als Plantyn. ‘Scholen hebben elk jaar opnieuw de keuze om boeken al dan niet van ons af te nemen’, zegt Winfried Mortelmans, CEO van uitgeverij Van In.