Nederland is wél solidair in Europa. ‘Uiteindelijk klagen de Zuid-Europese landen vaak het hardst over zichzelf’

Den Haag

‘Nederland is heus wel solidair met landen in Zuid-Europa’, zegt Adriaan Schout van Instituut Clingendael over de opstelling van het kabinet in de coronacrisis. Want Nederland gaat akkoord met tijdelijk soepelere begrotingsregels, en draagt bij aan het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) om voor honderden miljarden staatsobligaties op te kopen, waardoor landen hun schulden kunnen financieren.

Dat de coronacrisis overal in Europa tot forse begrotingstekorten gaat leiden, is wel duidelijk, zegt de Europa-deskundige, die tevens als hoogleraar verbonden is aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Juist daarom vindt hij het verstandig dat Nederland – en andere noordelijke landen – niet zomaar onder soepele condities het noodfonds ESM inzetten. En dat zij niet zitten te springen om ‘eurobonds’: staatsleningen die voor rekening komen van alle Europese landen samen.

De vorige crisis van 2012 ijlt nog na, zegt Schout. ‘Landen als Spanje, Italië en Portugal hebben nog steeds een veel te hoge staatsschuld, terwijl we economisch goede jaren achter de rug hebben. Dat geeft noordelijke landen weinig vertrouwen dat het nu wel goedkomt. Italië is in feite al failliet. Dus kun je verwachten dat de noordelijke landen voorwaarden stellen aan het geven van financiële steun. Want de euro moet ook na deze coronacrisis overeind blijven.’

Hij snapt wel dat politici uit zuidelijke landen nu roepen dat Nederland niet solidair is. ‘Het water staat hun aan de lippen. De zuidelijke landen zijn tijdens de vorige crisis in 2012 erg gestigmatiseerd. Ze moesten bezuinigingen doorvoeren en dat heeft gezorgd voor een enorme kras op hun nationale trots.’

De huidige discussie gaat eigenlijk helemaal niet over de vraag of noordelijke landen solidair zijn met de zuidelijke, zegt Schout. Want Europese samenwerking is gebaseerd op het idee dat landen samenwerken, maar ook zelf verantwoordelijkheid dragen. ‘Solidariteit is een moeilijke term. Stel dat je een feest organiseert en de hele straat uitnodigt, maar iedereen zelf eten moet meenemen. Ben je dan solidair omdat iedereen mag komen, of juist niet omdat iedereen zijn eigen rekening betaalt?’ Die laatste variant is volgens hem hoe Europa werkt: landen hebben voordeel van de interne markt, de euro en gezamenlijk beleid, maar moeten hun eigen broek ophouden.

vissers

De EU-deskundige kan niks met de stelling dat Nederland solidair moet zijn met landen als Italië, omdat wij immers ook zelf om financiële steun hebben gevraagd voor vissers en bloemenkwekers. ‘Op Twitter zie ik zelfs hooggeleerden dat zeggen. Maar dat is een zwakke redenering. Daar zijn de Europese budgetten juist voor. Nederland is ook nettobetaler in Europa. Moeten we dan zeggen: we maken geen gebruik van het EU-budget? In deze zware tijd mogen ook wij voor onze sectoren een beroep doen op Europese budgetten. Dat is helemaal niet verkeerd.’

De terughoudendheid van Nederland en andere noordelijke landen leidt niet direct tot grote problemen, zegt Schout. ‘De ECB heeft 750 miljard euro klaargezet om staatsleningen op te kopen in de landen met de euro. Als het eind van die 750 miljard in zicht komt, zal dat worden opgerekt naar één triljoen.’

Dat Nederland niet zomaar wil meewerken aan financiële steun zonder voorwaarden, is juist bedoeld om de euro ná de crisis overeind te houden, analyseert hij. ‘Iedereen weet dat de euro uit elkaar kan vallen als de schulden te hoog oplopen. Dat weten zuidelijke landen zelf ook. En we weten dat het ook klapt, wanneer er steeds geld blijft gaan van de rijke naar de armere lidstaten.’

samenwerken

Tijdens de eurocrisis klaagden zuidelijke landen ook vaak dat Nederland veel te harde bezuinigingen eiste. Toch werken deze landen in Europees verband graag samen met Nederland, wijst hij op recent Duits onderzoek. ‘Nederland geldt als zakelijk en inhoudelijk. Rutte wordt gezien als een belangrijk Europees leider. Uiteindelijk klagen de Zuid-Europese landen vaak het hardst over zichzelf.’

Schout doet niet mee aan een discussie of Europa solidair genoeg is. Maar daadkrachtig is Europa zeker, wijst hij op het snelle ingrijpen van de ECB. Al gaat het zeker nog spanningen opleveren. ‘Iedereen wil nu mondkapjes. Dat gaat niet in alle vriendelijkheid door diplomaten worden opgelost.’

In de huidige coronacrisis zullen er nog veel crisisoverleggen volgen over steun voor de zuidelijke landen, verwacht de EU-deskundige. ‘Financiële steun voor deze landen zal er wel komen, maar dan moeten zij wel de voorwaarden accepteren. Italië zal pas inschikken als het echt niet anders kan.’ <