مساجد بخش مهمی از معماری بناهای ایران پس از اسلام را تشکیل میدهند. پس از ورود اسلام به ایران و در روزهایی که ایرانیان رهاشده از ظلم و ستم طبقاتی سلسلهی ساسانیان، نخستین تجربهی زندگی آزادانه را زیر لب مزمزه میکردند، ساخت مساجد اولیهی اسلامی در ایران آغاز شد. مسجد جامع عتیق شیراز یکی از مساجد جامع است که با وجود قدمت، یکی از کاملترین مسجدهای جامع در ایران از نظر معماری ایرانی-اسلامی به شمار میآید.
و حدود دو دهه پس از رواج اسلام، رفته رفته در برخی از شهرهای ایران مسجدهایی به تقلید از دیگر شهرهای اسلامی، ساخته شد؛ هرچند که نخستین مساجد ساخته شدهی ایرانیان معمولا فاقد تزئین بود و معماران تلاش میکردند که از الگوی بسیار ساده و بیپیرایهی معماری صدر اسلام پیروی کنند. مسجد جامع اما تفاوتهایی با دیگر پرستشگاههای اسلامی داشت. زیرا علاوه براینکه جایگاهی برای عبادت مسلمانان بود، محلی سیاسی و اجتماعی هم به حساب میآمد و به همین دلیل تفاوتهایی در ساخت منار، صحن و محراب آن وجود داشت.
در این مطلب سفرزون با این مسجد آشنا خواهید شد.
خشت به خشت با تاریخ کهن مسجد جامع عتیق شیراز
مسجد جامع، مسجد الاقصی و مسجد آدینه، نامهای دیگری است که مسجد جامع عتیق شیراز را بِدان میشناسند. این مسجد قدیمیترین مسجدی است که در شهر شیراز و در شرق حرم شاهچراغ(ع) ساخته شده و نمادهای تاریخی و کتیبههای قدیمی، این حقیقت را گواهی میدهند که قدمت آن به اواخر سالهای ۲۰۰ هجری قمری برمیگردد. (به دستور عمرو لیث صفاری، در سال ۲۸۱ هجری قمری بنای این مسجد ساخته شد.) اگرچه تاریخ قدیمیترین کتیبهی باقیمانده در مسجد مربوط به سال ۷۵۲ است. البته عدهای از تاریخ نگاران بر این عقیدهاند که مسجد عتیق شیراز، پیش از اسلام آتشکده و یک نیایشگاه زرتشتی بوده است. هرچند که این مسجد در طول تاریخ بارها بازسازی شده است.
در سفرزون بخوانید : تخت جمشید ، عظمت تمدن سرزمین پارس
رازهای پنهان اولین پرستشگاه مسلمانان در شیراز
مسجد جامع عتیق شیراز که در سفرنامهی ابن بطوطه مسجدی بینظیر در هفت اقلیم معرفی شده، محلی استراتژیک به حساب میآمده است. جایی که از نظر اجتماعی و سیاسی مقصدی مهم برای اهالی شهر شیراز بود. این عامل دلیلی بر معماری خاص آن بود. هرچند که بنای اولیه کمی متفاوت از مسجد امروزی بوده اما معماریاش در لیست بهترین مساجد ایران قرار گرفته است. بخشهای مختلف این مسجد معماری بی نظیر آن را تایید میکند.
دارالمصحف ، خدایخانهی میانی مسجد
اولین چیزی که پس از ورود به حیاط مسجد توجه شما را به خود جلب میکند عمارت چهارگوش سنگی است که در گوشههای آن ستونهای مدور با کتیبههایی قدیمی وجود دارد. این عمارت را خدایخانه یا دروازهی زمان نیز مینامند. خدایخانه محل نگهداری کتابهای دینی و قرآن بود به همین دلیل آن را با نام دارالمصحف هم میشناختند. عالمان در آن به تلاوت قرآن میپرداختند و درسهای آموزش قرآن و مسائل دینی و فقه در آن تدریس میشد. کتیبههای عمارت ارزش تاریخی و مذهبی زیادی دارند و روی آن اشعار عربی به خط ثلث نوشته شده است.
در بررسیهای باستان شناسی صورتگرفته از این مسجد، نسخههای خطی قدیمی یافت شده که مهمترین آنها یک کتاب قرآن قدیمی است. کتابی که روی تمام صفحات آن نام مسجد جامع عتیق شیراز حک شده و نشان دهندهی قدمت و اهمیت آن است. مردم شیراز قدیم بر این باورند که در زیر این خانه عصای موسی قرار گرفته است.
خرید بلیط هواپیما تهران شیراز |
رزرو هتل داخلی |
دروازه امام ، ورودی رو به قبله
یکی از ورودیهای اصلی مسجد جامع عتیق شیراز ، ورودی شمالی آن است. کاشیکاریهای زیبای این بنای قدیمی سراسر رنگ است. روی چهار کتیبه کاشی که سردر این ورودی قرار گرفته نام دوازده امام معصوم حک شده که مربوط به دوران صفویان است.
طاق بلند مروارید با مقرنسهای بی نظیر و گلدستههای بلند و زیبا در همین ضلع قرار گرفته و میتوان گلدستههای آن را نماد مسجد عتیق دانست. در این بخش مسجد ایوان و شبستان کوچکی هم قرار دارد که البته عمر آن بسیار کمتر از بنای اصلی است.
ضلع جنوبی مسجد عتیق
شبستان قدیمیتر مسجد در ضلع جنوبی و پشت به قبله قرار گرفته است. سقفهای آجری، منبر و محراب کهنهی مسجد جامع عتیق شیراز، این فضا را به بخش روحانیتر و پرطرفدارتر آن تبدیل کرده است.
طاق جنوبی بخش مهم دیگر مسجد است. این طاق یک بار به طور کامل تخریب شد. در سال ۱۳۴۸ شمسی تصمیم نوسازی آن گرفته شد و طاق جدید مسجد با تزئینات خاص و زیبای خود در آن متولد شد. بر بالای این طاق کتیبههایی با خط نسخ و ثلث وجود دارد.
محراب بخش جدایی ناپذیر مسجد است. محراب ضلع جنوبی مسجد عتیق دارای سقف مقرنس لاجوردی است و در بالای آن آیههای قرآن و نام پنج تن با خط کوفی نوشته شده است.
نمای ۳۶۰ درجه مسجد جامع عتیق روی نقشه گوگل
در سفرزون بخوانید: جاهای دیدنی شیراز ، سفر به اقلیم شاعرانهی ایران
بخشهای دیگر مسجد عتیق
از ورودی ضلع غربی میتوانید به حرم شاهچراغ (ع) که با مسجد همجوار است وارد شوید. این ورودی رواقهای زیبا و معروفی دارد. در ضلع شرقی هم میتوانید طاقی به بلندی قسمت جنوبی مسجد جامع عتیق شیراز ببینید. همچنین شبستان مخروبهای در آن وجود دارد که البته امروزه قابل استفاده نیست. اما حکاکیهای بسیار زیبایی را میتوانید از دوران گذشته در آن ببینید. کاشیکاریهای این بخش در سالهای گذشته مرمت شده است.
آدرس مسجد جامع عتیق روی نقشه گوگل
در هنگام بازدید از مسجد به یاد داشته باشید که به یکی از قدیمیترین مساجد دنیا قدم گذاشته اید. از این معماری زیبا و قدرتمند با احترام محافظت کنید.
زهرا سرشکی
مطالب مرتبط
پربحث ترین مطالب
- تعداد نظرات: 372
- تعداد نظرات: 169
- تعداد نظرات: 161
- تعداد نظرات: 158
- تعداد نظرات: 150
- تعداد نظرات: 146
- تعداد نظرات: 131
- تعداد نظرات: 128
- تعداد نظرات: 121
- تعداد نظرات: 115