De olympische erfenis van een Franse pater
Le Touvet
De Franse baron Pierre de Coubertin (1863-1937) blies de antieke Olympische Spelen uit het oude Griekenland nieuw leven in en richtte in 1894 het Internationaal Olympisch Comité op.
Beïnvloed door de Angelsaksische cultuur had De Coubertin in Frankrijk voor de introductie van sport op de Franse publieke scholen gevochten. En hij vond al snel een medestander in een 23 jaar oudere dominicaan, Henri Didon (1840-1900), die de idealen van de humanistische De Coubertin deelde. Het was het begin van een langdurige vriendschap. Didon leverde De Coubertin bovendien de drie Latijnse woorden die het officiële olympische devies vormen: Citius, altius, fortius: sneller, hoger, sterker.
sportfaciliteiten
Didon was in 1890 directeur en prior geworden van Albert-le-Grand d’Arcueil, een door de dominicanen in 1863 opgerichte middelbare school. En hij maakte werk van zijn idealen: hij bouwde onder meer een zwembad en liet verschillende sportterreinen aanleggen, waaronder een paardenrenbaan.
Didon betaalde dat allemaal met de opbrengsten van zijn twee dikke pillen van 1000 bladzijden over Jezus. Het werk kende tien jaar na verschijnen al 45 herdrukken en werd in verschillende talen vertaald. Maar er was ook kritiek: ‘Te katholiek om wetenschappelijk te zijn, en te wetenschappelijk om katholiek te zijn’, schreef een Britse krant.
Om de olympische idealen van Didon te begrijpen, moet je terug in de tijd. Didon, geboren in een dorp in de Franse Alpen, bezocht na de lagere school het kleinseminarie van het bisdom Grenoble. Daar werden sinds 1832, voor het eerst sinds de oudheid, zogenaamde ‘Olympische Spelen’ gehouden.
In het schrikkeljaar 1832 bleek de directeur te zijn vergeten om 29 februari op te nemen in de jaarplanning. Leerlingen, geïntrigeerd door de verhalen over de Griekse en Latijnse oudheid, stelden voor om die extra dag te gebruiken voor de organisatie van ‘Olympische Spelen’. Het werd een vierjaarlijkse traditie.
Didon werd op zeventienjarige leeftijd dominicaan. Zijn talent om in het openbaar te spreken, paste goed bij deze ‘Orde der Predikheren’, maar zijn vrije geest en vooral zijn vrije spreken werden niet overal even gewaardeerd – niet binnen de orde der dominicanen, en evenmin binnen de kerkelijke hiërarchie. Hij werd er jarenlang voor naar het eiland Corsica verbannen.
‘ga door!’
Hij had zijn religieuze naam Martin al laten vallen en zijn doopnaam Henri weer in gebruik genomen, omdat sommige van zijn tegenstanders hem met de vrijgevochten ‘Maarten Luther’ vergeleken. Maar paus Leo XIII was fan van Didon: ‘Geef uw kennis door aan de jeugd, evenals uw spreekvaardigheid en uw geloof. Ga door, Didon, ga door!’, sprak hij de dominicaan toe.
In Arcueil wist Didon dat hij de elite van Frankrijk aan het opleiden was. Karakters moesten gevormd worden, vond Didon. Sport leverde in zijn ogen daaraan een wezenlijke bijdrage.
Didon en zijn medebroeders liepen in pedagogisch opzicht voor de troepen uit. Het eigen initiatief van leerlingen werd gestimuleerd en er werd veel vrijheid geschonken en vertrouwen gegeven. ‘Het katholicisme is de leerschool van de vrijheid’, vond Didon.
De Coubertin had meermaals gepoogd om ook het invloedrijke katholieke onderwijs in Frankrijk voor sportcompetities te winnen, maar telkens nul op het rekest gekregen. De hevige strijd tussen openbaar en religieus onderwijs maakte samenwerking in de ogen van velen zo niet onmogelijk, dan toch minstens onwenselijk.
Maar Didon zag er geen enkel probleem in. In 1891 ontmoetten beide mannen elkaar en Didon begon met de organisatie van kampioenschappen waar zowel publieke als rooms-katholieke middelbare scholen aan deelnamen.
Paulus
Het oog van De Coubertin viel tijdens het evenement op het door Didon bedachte devies Citius, Altius, Fortius, geïnspireerd door de brieven van Paulus. Didon noemde de apostel ‘een eenzame atleet’. Het devies werd tijdens deze kampioenschappen door de verschillende teams onder de naam van de school op een vaandel gedragen.
Op het moment dat De Coubertin in 1891 in Parijs voorstelde om de drie woorden tot olympisch devies uit te roepen, was Didon echter afwezig. Hij bevond zich samen met een groep leerlingen in Griekenland, en wel in Olympus.
In 1896, tijdens de eerste moderne Olympische Spelen, was Didon van de partij en hield hij de allereerste ‘olympische mis’ voor vierduizend aanwezigen in de rooms-katholieke kathedraal van Sint Dionysius de Areopagiet.
Hij stierf vier dagen voor zijn zestigste verjaardag, op 13 maart 1900. Hij was net onderweg van Parijs naar Rome als onderhandelaar tussen het antiklerikale Frankrijk en het Vaticaan. ‘Wat een verlies voor de kerk!’, zou paus Leo XIII hebben uitgeroepen toen hij hoorde van Didons dood. <
In het jaar 2000, een eeuw na Didons overlijden – tijdens de Olympische Spelen van Sydney – gaf de Franse post een postzegel uit met beeltenis van de geestelijke.
Het Vaticaan deed hetzelfde. In de linkse krant Libération werd daarop een fikse strijd uitgevochten tussen antiklerikale schrijvers en de enige biograaf van Didon, Alain Arvin-Bérod. Didon werd door zijn tegenstanders verweten tijdens de Dreyfusaffaire aan de verkeerde (antisemitische) kant te hebben gestaan.
Ondanks historische gegevens die het tegendeel bewijzen, werd het dorpsplein van Didons geboortedorp Le Touvet door de nieuwe linkse burgemeester in 2009 van de naam ‘Henri Didon’ ontdaan. Het heette weer Place de l’Ecole. Het plein was twee jaar voordien, gesteund door het IOC, omgedoopt om Place Henri Didon.
Maar in Frankrijk, met een strikte scheiding van kerk en staat, vinden sommigen dat een openbare plek niet de naam van een priester kan krijgen. De burgemeester heeft op vragen over de redenen niet willen reageren. Het geboortehuis, in privébezit, draagt nog wel een bordje.
