'Selectie door NWO is slecht en niet integer'

Willem Trommel betoogde in zijn vernietigende stuk over de wetenschapsselectie bij NWO dat dit competitiecircus tot regelrechte verspilling van talent en geld leidt (O&D, 6 september). Ik steun zijn oproep aan de minister om het failliete NWO-beleid te wijzigen en ik wil daar graag nog een reden aan toevoegen. De inhoudelijke kwaliteit en integriteit van de selectieprocedures onder verantwoordelijkheid van NWO zijn ver onder de maat.

Toen ik in 2005 een NWO-beurs kreeg was ik me daar niet van bewust, en ging ik met groot enthousiasme aan de slag met een onderzoek naar kantorenleegstand. Een aanvraag voor vervolgonderzoek - met onder andere de gemeente Amsterdam als medeaanvrager - werd in januari 2012 afgewezen, omdat de beoordelingscommissie er niet van overtuigd was dat de gemeente Amsterdam met 20 procent kantorenleegstand een 'serieus en bijzonder' probleem had; sterker nog, de voltallige commissie vond dat kantorenleegstand in Amsterdam juist gestimuleerd moest worden omdat dit tot meer banen en economische groei zou leiden. De gemeente Breda werd daarbij als deelgemeente van Amsterdam aangeduid.

Verbijsterd
Terwijl wij als aanvragers nog verbijsterd deze onzin probeerden te begrijpen, opende de Volkskrant een paar dagen later met quotes van een van de betrokken hoogleraren over het grote en groeiende probleem van kantorenleegstand.

We besloten een bezwaarschrift in te dienen bij NWO. Een van de commissieleden gaf mij in het bijzijn van mijn collega's te verstaan dat ik mijn energie en tijd aan het verspillen was en dat het bezwaar kansloos was. Op mijn vraag sinds wanneer Breda onderdeel van Amsterdam was, zei hij dat dit slechts een kleinigheid was.

De NWO-bezwaarcommissie adviseerde een maand later om mijn bezwaar gegrond te verklaren, waarbij - gezien de grote inhoudelijke en feitelijke onjuistheden - zelfs werd opgemerkt dat de commissieleden het voorstel hadden moeten lézen alvorens het te beoordelen.

Maar het bezwaar werd alsnog ongegrond verklaard, waarbij gerefereerd werd aan niet-bestaande studies van een Nijmeegse hoogleraar die zelf overigens verklaarde dat het een 'mythe' was dat hij die studies geschreven zou hebben. Wilden we een klacht over wetenschappelijke integriteit indienen - dat werd ons sterk afgeraden; zonde van de energie en kansloos - dan moesten we maar naar de werkgever van het beoordelingscommissielid.

Stap naar de rechter
Om er achter te komen wie dat was - want dat mogen aanvragers niet weten - bleek de stap naar de rechter nodig. De NWO-juriste verklaarde op de zitting dat het advies om mijn bezwaar gegrond te verklaren niet was overgenomen, omdat een commissielid een dochter van mijn leeftijd had. Daardoor zou zijn oordeel in mijn voordeel zijn uitgevallen. De griffier schreef dit allemaal netjes op in het proces-verbaal.

Feitelijke onjuistheden (Breda onderdeel van Amsterdam) werden afgedaan als de 'persoonlijke mening' van de commissieleden en als negen mensen iets vinden dan was de kans groter dat ze gelijk hadden. Verwijzing naar niet-bestaande studies was eveneens 'reëel'. Als wetenschapper hecht ik aan feiten en de kans dat Breda onderdeel van Amsterdam is, is en blijft nul procent.

Nu, na tweeënhalf jaar, vindt 19 september een hoorzitting plaats door een ad-hoccommissie wetenschappelijk integriteit, benoemd door NWO. Zoiets had NWO nog niet, want het bestaande model is integer want de beoordelingscommissie staat bekend als integer. Van grote feitelijke onjuistheden kan dus geen sprake zijn. Niet bestaande studies bestaan, als het aan NWO ligt. Dus hoezo kwaliteitscontrole? Inhoudelijke kwaliteit en integriteit van selectie door NWO schieten enorm tekort.

^{Leonie Janssen-Jansen is universitair hoofddocent planologie, Universiteit van Amsterdam.}