"İnşallah!" - VUCA'nızı nasıl yönetiyorsunuz?

“İnşallah” kelimesi, yemyeşil gözlü sapsarı saçlı anneannemin ben çocukken en çok kullandığı kelimeydi. Garipserdim, her duyduğumda. Çünkü onun dünya görüşüne, eğitimine yakıştıramazdım bu sözü. Annem ve babam ne zaman bir seyahate gitseler, ben dönüş gününü sayardım ve anneanneme kaç gün kaldığını her söyleyişimde bana “inşallah” derdi. Çok kızardım. “Neden inşallah? Biliyorum gelecekler.”

Çocuk aklımla ne kadar çok şeyden emindim. Anneannem ise; yaşamın getirdiği  tecrübelerle birçok şeyin kontrolü dışında olduğunu öğrenmişti bile. Zaman ve tecrübelerimiz, bize VUCA*’yı yönetmeyi öğretiyor ama bugünün dünyasında çok erken yaşlarda bilinçli bir yaklaşıma ihtiyacımız var. 

Hayatımız VUCA! 

VUCA sadece bir iş dünyası kavramı mı? Sürekli değişen kurumsal organizasyonlar, öngörülemeyen şirket birleşmeleri, hızla gelişen yeni teknolojiler ile kurumsal bir kavram gibi görünse de durmadan değişen eğitim sistemi, ekonomik ve politik gelişmeler, farklılaşan yaşam standartları ile aynı zamanda kişisel dünyamız için de geçerli bir kavram. 

Kişisel VUCA’yı yönetebilmek için başlangıç noktası, zamanın, enerjinin %80’ini bugüne ve kendine, %20’sini geleceğe odaklamak. Çocuklarımızın gelişiminde bunu uyguluyoruz. Geleceklerinin nasıl şekilleneceğini bilmiyoruz ama en iyi donanıma sahip olmaları için çabalıyoruz. (“Kaplan Anne”lerden bahsetmiyorum. Bkz. Çevirisini Sevgili yeşim dervişoğlu’nun yaptığı -Kaplan Anne’nin Zafer Marşı- kitabı) Yetişkin olduğumuzda farklı kaygılarla, odağımızı kendimizden uzaklaştırıyor ve zamanımızın çoğunda geleceği düşünüyoruz ki işte bu noktada VUCA’yı yönetmekte zorlanmaya başlıyoruz.

 Zamanınızın %80’ini bugüne ve “BEN”e odaklayabilmek için kendinize koçluk yapmaya hazır mısınız? 

İyi bir VUCA yöneticisi olmak için kim olduğunu, becerilerini, yetkinliklerini, sınırlarını iyi tanımak, dünyayı nasıl algıladığının, bakış açısının farkında olmak, hangi durumlarda ne kadar esneyebileceğini bilmek için bazı koçluk soruları:

 Buraya nasıl geldim? : Geleceğe dair adım atmak için önce birkaç adım geriye gitmek, büyük resmi görebilmek etkilidir. Doğumunuzdan bugüne kadar yaşamınızda etkisi olan olaylar, tecrübeler dizisini analiz ederek geriye adım atalım. Bunu, bir zaman çizelgesi üzerinde veya zihin haritası formatında da yapabilirsiniz.

- Bu tecrübeler / olaylar benim için hangi yönleriyle önemli?

- Bu olaylar / tecrübelerden bana dair ne öğrendim, hangi becerilerimi geliştirdim?

 Beni ben yapan “değerlerim” neler? : Değerler sizi siz yapan, yaşadığınız olaylara gösterdiğiniz tepkinin temelinde yatan, sizi harekete geçiren veya geri çekilmenize sebep olan kavramlardır. Değerler, size özeldir. Değerlerinizin ne olduğunun farkında olmak bakış açınız ve hedefleriniz ile ilgili de önemli ipuçları verir. Değerlerinizi bulmanıza, size çok keyif vermiş veya canınızı çok sıkmış olayları irdelemeniz yardımcı olur. Örnek değerler: (adalet, dürüstlük, düzen, aile, güven, hizmet etmek,keşfetmek, onaylanmak ….)

-Değerlerimi hangi ortamlarda yaşayabiliyorum?

- Değerlerimi yaşayabilmek için neye ihtiyacım var, uygun ortamları nasıl oluşturabilirim?

 Çevremde kimler var?: Aileniz, dostlarınız ve sahip olduğunuz OLUMLU ilişkilerin tamamı VUCA’yı yönetirken gücünüzü artıracaktır. İster keyifli anları paylaşmak, pilleri şarj etmek için olsun, ister aradığınız sorunun cevabını bulmak için olsun güvenilir ilişkilerinizin varlığı ve kalitesi çok önemli. Çünkü VUCA ile beraber ortaya çıkan bir sonuç da tüm cevapların sizde olmadığı. Danışabilmek, sorabilmek, paylaşabilmek, öğrenebilmek için çevrenizdeki kişiler önemli.

- Çevremde kimler var? Onları nasıl tanımlarım?

- Onlar beni nasıl tanımlarlar?

- Onlarla olumlu, yapıcı işbirliklerini oluşturmak için BEN neler yapabilirim?

 Nasıl harekete geçerim?: “Agility” (çeviklik) liderlik gelişiminde en sık kullandığımız kavramlar arasında. Herhangi bir fiziksel mücadele sürecinde durduğunuz anda “BAM”!!! Darbeyi aldınız! Aksiyona geçmemek ama darbeyi de almamak için “acı bana” mesajlarını veya kurban rolünü de boşverin. “Bu şirkette gelecek yok.  Kocam değerimi bilmiyor. Çocuğumda eşimin ailesinin genler var. (elbette ki olumsuz genler :))” Bu ifadelerin kişisel VUCA’yı yönetirken hiçbir yardımı yok. En fazla birileri size acır, belki de yardım eder ancak VUCA sizin VUCA’nız ve her zaman orada.

- Daha önce benzer bir durumda beni ne hareket geçirmişti?

- “Beni durduran ne?” “Zihnimin içindeki hangi ses, beni durduruyor ve bu ses kimin sesi?” (çoğunlukla size ait olmayan, geçmişte faydası olmuş ancak artık yetişkin olduğunuz için ihtiyacınız olmayan sestir) 

- Değerlerimle de ilişkili ve beni hareket geçirecek yeni bir ses yazacak olsam, ne derdim?

 “İnşallah” kelimesi geleceği konuşurken halen geçerli olabilir ama bugün atacağımız adımlar için “inşallah” yok.

 Şimdi değilse, ne zaman?

 *  VUCA, İngilizce Volatility (iniş çıkışlı - dalgalı), Uncertainty (belirsiz), Complexity (karmaşık) ve Ambiguity (muğlak) kelimelerinden oluşuyor