Πολίτης Κέιν (Citizen Kane – 1941) του Όρσον Γουέλς

 

Ο ισχυρός μεγιστάνας του Τύπου, Charles Foster Kane (Orson Welles) πεθαίνει μόνος στον πύργο του Ξαναντού. Η τελευταία λέξη που πρόφερε πριν πεθάνει ήταν Rosebud (Ροδανθός). Όλοι υποθέτουν ότι πρόκειται για ένα κλειδί της αινιγματικής προσωπικότητας του νεκρού. Η τηλεοπτική εκπομπή News on the March συγκεντρώνει υλικό για ένα μικρό αφιέρωμα στον διάσημο εκλιπόντα. Ο διευθυντής όμως του στούντιο δεν είναι ικανοποιημένος από το υπάρχον υλικό και θέλοντας να μάθει ποιος ήταν στ’ αλήθεια ο Kane, αναθέτει στον ρεπόρτερ του Jerry Thompson (William Alland) να ανακαλύψει τι μυστικά κρύβονται…

 

Όσο αφορά το σενάριο της ταινίας, είναι κοινό μυστικό ότι περιέχει πολλά βιογραφικά στοιχεία από τον William Randolf Hearst, μεγαλοεκδότη της εποχής. Η RKO θέλοντας να εκμεταλλευθεί τη φήμη αυτού του παιδιού – θαύματος, όπως είχε τότε χαρακτηριστεί, που έγινε τόσο σύντομα διάσημο από τις θεατρικές του παραστάσεις αλλά κυρίως από τη σκανδαλώδη επιτυχία της ραδιοφωνικής του εκπομπής, του παραχώρησε μέσα από ένα συμβόλαιο εξήντα σελίδων, την απόλυτη ελευθερία, χωρίς ίσως ούτε οι ίδιοι να περιμένουν ότι θα τα καταφέρει.

 

Έχει δίκιο λοιπόν ο Φρανσουά Τρυφώ που μας επισημαίνει το οξύμωρο της καταστάσεως: «είναι η μοναδική ταινία – πρωτόλειο, που γυρίστηκε από έναν ήδη διάσημο άντρα… από τον οποίο όλοι περίμεναν επιτυχίες και μόνο επιτυχίες. Συνήθως γίνεται κανείς διάσημος, αφού γυρίσει πρώτα μερικές καλές ταινίες. Δεν συμβαίνει συχνά να εμπιστευτούν τα στούντιο μια ταινία σε κάποιον εικοσιπεντάχρονο, μόνο και μόνο γιατί είναι ήδη τόσο διάσημος και τόσο νέος.»

 

Ο “Πολίτης Κέιν” ήταν μια οπτική επανάσταση στον “ομιλούντα” κινηματογράφο. Ο Welles προσέλαβε ως οπερατέρ τον συνεργάτη πολλών Γερμανών εμπρεσιονιστών σκηνοθετών, Gregg Toland. Στον οποίο κάποιοι αποδίδουν το κλειστοφοβικό φως και το βάθος πεδίου (depth of focus) στα πλάνα της ταινίας. Ο Toland εκείνη την εποχή δούλευε και σε άλλα δύο σχέδια. Στο “The Grapes of Wrath” (Τα Σταφύλια της Οργής – 1940) και στο “The Long Voyage Home” (1940), δύο ταινίες του John Ford, τον οποίο ο Orson Welles ανέφερε συχνά πυκνά ως δάσκαλό του…

 

Τα 400 Χτυπήματα (Les quatre cents coups – 1959) του Φρανσουά Τρυφώ

 

Ο Αντουάν Ντουανέλ είναι δεκατριών χρονών και ζει στο Παρίσι, με τους γονείς του. Η αδιαφορία των γονιών απέναντί του και η αυταρχική συμπεριφορά των καθηγητών του στο σχολείο, προκαλεί στον Αντουάν μια μόνιμη τάση φυγής και απόδρασης από το καταπιεστικό σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον. Έτσι, μετά από πολλές περιπέτειες, ανάμεσα στις οποίες και ο εγκλεισμός του στο αναμορφωτήριο, κατορθώνει να φτάσει στην ελευθερία της θάλασσας, που είναι και το κρυφό του όνειρο.

 

“Tα 400 χτυπήματα”, είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Φρανσουά Τρυφώ και μία από τις πρώτες της nouvelle vague. Αφηγείται την ιστορία ενός ευαίσθητου και ευάλωτου παιδιού, που ζει και μεγαλώνει σε έναν στενόμυαλο, μικρόψυχο και εν τέλει εχθρικό κόσμο. Στο υπέδαφος της ταινίας υπάρχει έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο, καθώς πολλές από τις περιπέτειες του μικρού Αντουάν (έξοχα ερμηνευμένος από τον Ζαν Πιερ Λεό – alter ego του σκηνοθέτη) είναι προσωπικά βιώματα του Τρυφώ, ο οποίος πράγματι, σε αυτήν την ηλικία κατέληξε στο αναμορφωτήριο, από όπου τον έσωσε ο σπoυδαίος θεωρητικός και συνιδρυτής των Cahiers du Cinéma, Αντρέ Μπαζέν, στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένη η ταινία.

 

Ο συνοδοιπόρος και για χρόνια φίλος, του Τρυφώ, ο Ζαν-Λυκ Γκοντάρ είχε γράψει: «Τα 400 χτυπήματα είναι το πιο περήφανο, το πιο πεισματάρικο, το πιο ξεροκέφαλο, με άλλα λόγια, το πιο ελεύθερο φιλμ του κόσμου». Η ταινία, απέσπασε το Βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Καννών το 1959.

 

Με Κομμένη την Ανάσα (Breathless / À bout de souffle – 1960) του Ζαν Λυκ Γκοντάρ

 

Ένας κλέφτης αυτοκινήτων πυροβολεί και σκοτώνει έναν αστυνομικό. Καταφεύγει στο Παρίσι όπου ερωτεύεται παράφορα μια δημοσιογράφο κι όλα έκτοτε κυλούν με έντονους ρυθμούς αλλά και με ένα άκρως ιδιαίτερο τέλος… Η ταινία σύμβολο του γαλλικού νέου κύματος και του μοντέρνου κινηματογράφου, που σηματοδότησε το πέρασμα του σινεμά σε μια νέα εποχή και την εμφάνιση ενός από τους πιο σημαντικούς δημιουργούς του.

 

Αν τα “Tα 400 χτυπήματα” του Τρυφώ σηματοδοτούν την έναρξη του Νέου Κύματους, το φιλμ “Με Κομμένη την Ανάσα” του Ζαν Λυκ Γκοντάρ, πιστοποιεί το πρώτο φιλμ του έτερου σπουδαίου εκπροσώπου του κινηματογραφικού κινήματος που έμελλε να αλλάξει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε, αλλά και γράφουμε για την 7η Τέχνη. Με πρωταγωνιστές τον Ζαν Πολ Μπελμοντό και την Τζιν Σίμπεργκ, ο Γκοντάρ θα καταφέρει ήδη από την πρώτη του ταινία να δώσει το στίγμα του, έστω κι αν στην πορεία θα διαχωρίσει τη θέση με τον αδερφικό του φίλο, Φρανσουά Τρυφώ.

 

Ένας σκηνοθέτης πιστός στα ιδανικά του, με πολλές και σημαντικές ταινίες στο ενεργητικό του, όπως: “Η Περιφρόνηση”, “Ο Τρελός Πιερό”, “Αλφαβίλ” κ.α. Ο Γάλλος δημιουργός θα δηλώσει χαρακτηριστικά για τον Κινηματογράφο: «Ένα πείραμα, μια προσπάθεια να αιχμαλωτίσω στο σελιλόιντ την ίδια την ουσία της ζωής» Ζαν Λυκ Γκοντάρ

 

Μαχαίρι στο Νερό (Knife in the Water – 1962) του Ρόμαν Πολάνσκι

 

Η ταινία μας μεταφέρει στην Πολωνία της δεκαετίας του ’60. Εκεί, ένα ζευγάρι οικονομικά ευκατάστατων αστών, συναντά στον δρόμο του έναν νεαρό φοιτητή που κάνει ωτοστόπ και τον παίρνουν μαζί τους για μία διήμερη βόλτα με το ιστιοφόρο τους. Μία σύγκρουση θα ξεκινήσει μεταξύ των δύο αντρών, με κλιμακούμενη ένταση και απρόσμενες εξελίξεις.

 

Το “Μαχαίρι στο Νερό” (Knife in the Water – 1962) είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Πολάνσκι, και παράλληλα ένα υπέροχο μάθημα κινηματογραφικής λιτότητας και μινιμαλιστικής έκφρασης. Έχοντας ουσιαστικά ως χώρο δράσης ένα ιστιοφόρο στη θάλασσα και με μόλις τρεις ηθοποιούς, ο Πολάνσκι από την πρώτη μεγάλους μήκους ταινία, μας δείχνει ένα υπέροχο δείγμα γραφής.

 

Ο 29χρονος τότε σκηνοθέτης, αξιοποιεί με έμπνευση, ακρίβεια και θαυμαστή οικονομία τους κινηματογραφικούς κώδικες και με ένα αιχμηρό αλλά και πολυεπίπεδο σχόλιο, μας παρουσιάζει μία υπέροχη δημιουργία. Η ταινία έλαβε υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας αλλά είχε την ατυχία να βρει απέναντι της το κλασσικό “8 1/2” του Φεντερίκο Φελίνι.

 

Eraserhead (1977) του Ντέιβιντ Λιντς

 

Ο κορυφαίος Αμερικανός σκηνοθέτης Ντέιβιντ Λιντς, στο πρώτο του δημιούργημα, μας κάνει κοινωνούς ενός ασπρόμαυρου κόσμου, καλώντας μας να μοιραστούμε μαζί του τα μυστικά του “Eraserhead”. Το φιλμ είναι ένα σουρεαλιστικό όνειρο, το οποίο μας συστήνει έναν κάτοικο μιας βιομηχανικής περιοχής σε εγκατάλειψη. Η κοπέλα του είναι έγκυος και την παντρεύεται. Όταν το μωρό γεννιέται με μορφή ερπετού, η γυναίκα του, τον εγκαταλείπει κι ο ήρωας μας αναγκάζεται να το φροντίσει μόνος του.

 

Πρωταγωνιστής της ταινίας, είναι ο αγαπημένος ηθοποιός Jack Nance (1943 – 1996). Το υποκριτικό alter ego του σκηνοθέτη, που στο μέλλον θα έχουμε την ευκαιρία να τον απολαύσουμε και σε άλλες ταινίες του Ντέιβιντ Λιντς. Από το “Dune” (1984) και το “Blue Velvet” (1986) μέχρι την χαρακτηριστική τηλεοπτική σειρά “Twin Peaks” (1990 – 1991).

 

«Ως παιδί, μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον με κομψά σπίτια, κατάφυτους δρόμους, μπλε ουρανούς, ξύλινους φράχτες, πράσινο γρασίδι και κερασιές. Όπως ακριβώς, δηλαδή, φαντάζεται κάποιος την μεσοαστική Αμερική. Αλλά οι κερασιές εκκρίνουν ένα πηχτό υγρό, το οποίο προσελκύει μαύρα, κίτρινα και ορισμένα κόκκινα μυρμήγκια γύρω του. Έτσι ανακάλυψα ότι, αν κανείς κοιτάξει λίγο πιο προσεχτικά αυτόν τον όμορφο κόσμο, θα βρει πάντα από κάτω κόκκινα μυρμήγκια. Επειδή μεγάλωσα σε έναν όμορφο κόσμο, οτιδήποτε άλλο ήταν μία αντίθεση» Ντέιβιντ Λιντς

 

Το “Eraserhead” αποτελεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της σκηνοθετικής ιδιοφυΐας που ακούει στο όνομα Ντέιβιντ Λιντς. Τα γυρίσματα διήρκησαν 4 χρόνια (1972 – 1976) και είναι χαρακτηριστικό ότι το αποτέλεσμα της, τράβηξε το ενδιαφέρον του Μελ Μπρουκς, ο οποίος ως παραγωγός προσέλαβε τον Λιντς για να κινηματογραφήσει το φιλμ “Ο Άνθρωπος Ελέφαντας”. Ταινία που χάρισε στον σκηνοθέτη την πρώτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας…

 

The Element of Crime (Στοιχείο του Εγκλήματος – 1984)

 

Βρισκόμαστε στο 1984. Ο Λαρς Φον Τρίερ, ένα μόλις χρόνο μετά την αποφοίτησή του από τη Δανέζικη Σχολή Κινηματογράφου και σε ηλικία εικοσιοκτώ χρονών, ολοκληρώνει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του. Ο λόγος βέβαια για το «The Element of Crime».

 

Ένα φιλμ στο οποίο μαθαίνουμε, με αναδρομή στο παρελθόν, πως ο επιθεωρητής της αστυνομίας κ.Φίσερ, που βρίσκεται τώρα στην Αίγυπτο υποφέροντας από πονοκεφάλους, είχε υποστεί στην Ευρώπη μια τρομερή τραυματική εμπειρία. Μέσω της ψυχανάλυσης επιστρέφει πίσω στο χρόνο πριν από δυο μήνες. Τότε δηλαδή που του είχε ανατεθεί να διερευνήσει τους παράξενους και τελετουργικούς φόνους μικρών κοριτσιών. Ο ήρωας μας, απευθύνεται στον παλιό του δάσκαλο και βαθμιαία μπλέκεται και ο ίδιος συνεχώς όλο και πιο βαθιά, προσπαθώντας να λύσει το μυστήριο…

 

Στα ίχνη των κλασσικών φιλμ νουάρ, το “Στοιχείο του Εγκλήματος” αποτελεί το πρώτο μέρος της τριλογίας της “ύπνωσης” για τη θνήσκουσα Ευρώπη. Ατμόσφαιρα απόκοσμη, ζοφερή και παρακμιακή, με ύφος στυλιστικό αλλά παράλληλα μεταμοντέρνο. Φιλμ που ταξίδεψε τον δημιουργό του μέχρι τις Κάννες, χαρίζοντας του ένα βραβείο τεχνικού επιτεύγματος και ξεκινώντας το μακροχρόνιο φλερτ του Δανού καλλιτέχνη μ’ ένα από τα πιο σημαντικά κινηματογραφικά φεστιβάλ παγκοσμίως.

 

Αναδημοσίευση από το SevenArt