Belgische kerncentrale ligt op 5 km van de grens en er is van alles mee mis

Lokale politici in Brabant en Zeeland maken zich zorgen over de kerncentrale in het Belgische Doel, vlak over de Nederlandse grens. Een van de vier kernreactoren is begin augustus stilgevallen, nadat een grote hoeveelheid olie was weggelekt uit een stoomturbine, mogelijk als gevolg van sabotage.

Bij een andere zijn twee jaar geleden haarscheuren aangetroffen in het reactorvat; volgens de Belgische omroep VRT blijkt uit nieuw onderzoek dat het vat zodanig is verzwakt, dat die centrale wellicht nooit meer opengaat.
De PvdA in Noord-Brabant is 'verontrust', zegt fractievoorzitter Henk Leenders en heeft in een brief vragen gesteld over de veiligheidssituatie aan het provinciebestuur. 'In het verleden was er vaker onrust over de Belgische kerncentrales dicht bij onze Brabantse grens', staat in de brief. 'Nog nooit waren de berichten zo verontrustend als nu.'

Zijn fractie wil weten of er extra veiligheidsmaatregelen nodig zijn en hoe het staat met de noodplannen en de communicatie tussen de Belgische en Nederlandse overheden.

Twaalf keer ingebroken
Soortgelijke vragen stelt de fractie van GroenLinks in Zeeland, gealarmeerd door een artikel in dagblad De Morgen waarin activiste Anja Hermans vertelt hoe ze in 2007 en 2008 twaalf keer inbrak op het terrein van de kerncentrale. Die noemt ze 'zo lek als een zeef'. Hermans kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf van een halfjaar. Sinds haar inbraken is er veel aan de beveiliging verbeterd, vertelt ze in de krant. 'Er hangen nu om de 10 meter bolcamera's en dat is mooi, maar bij gebrek aan verlichting registreren die bij nacht niets.' Volgens de eigenaar van de kerncentrale, Electrabel, is Hermans nooit in het beveiligde deel van de centrale geweest, de zogeheten 'warme zone'.

De kerncentrale van Doel ligt aan de Westerschelde, vlakbij het havengebied van Antwerpen. Ze heeft vier reactoren, waarvan er nu twee stil liggen. Het was de bedoeling dat Doel 3 opnieuw werd opgestart, maar dat kan pas als nieuw onderzoek naar de haarscheuren in het reactorvat is afgerond.

De reactor van Doel 4 schakelde op 5 augustus automatisch uit, nadat de smeerolie uit een van de stoomturbines was weg gelekt. Een afsluiter van de olietank stond open, 'waarschijnlijk door een bewuste manuele handeling', aldus Electrabel. Dat kan sabotage zijn geweest, maar ook een menselijke fout. Er is begonnen met het verhoren van alle zestig medewerkers die in de buurt van de installatie waren. Het Federaal Parket in België nam onderzoek naar het incident over van lokale autoriteiten.

'Deze afwijking heeft geen enkele invloed gehad op het welzijn en de gezondheid van de medewerkers, omwonenden en omgeving', schrijft Electrabel. Dat klopt, zegt kerncentraledeskundige Jan Leen Kloosterman van het Reactor Instituut van de universiteit in Delft. 'De stoomturbine zit in het conventionele deel van de centrale, in het secundaire circuit. Er is dus geen direct besmettingsgevaar voor de omgeving, maar het is wel een grote economische kostenpost.'

Doelbewuste sabotage
De vraag is vooral wie de afsluiter heeft opengedraaid, en waarom. 'Het is wel ernstig dat het vermoeden bestaat dat dit een moedwillige actie is geweest. Je wilt natuurlijk weten wie de dader is en zijn motieven onderzoeken voordat je doorgaat met het reactorbedrijf.'

Het Belgische tijdschrift Knack liet een anonieme werknemer aan het woord, die vertelde dat het incident in Doel 4 'doelbewuste sabotage' was, veroorzaakt door de permanente onzekerheid waarin het personeel verkeert. In Doel werken bijna duizend mensen.

Nederland is 'vrijwel direct' op de hoogte gesteld van het incident, zegt een woordvoerster van minister Kamp van Economische Zaken en houdt de ontwikkelingen rond Doel 4 'goed in de gaten'. Meer kan het ministerie niet doen: het toezicht ligt bij de Belgische organisatie FANC, die 'bepaalt of het veilig is' de kernreactoren in Doel te herstarten. Zolang ze stilliggen, 'vormen ze geen gevaar voor de Nederlandse bevolking', aldus de woordvoerster.

Het steekt GroenLinks-fractievoorzitter Leen Harpe van de Provinciale Staten in Zeeland dat de overheid nooit het achterste van de tong laat zien, als het om kerncentrales gaat. De kerncentrale in Borssele heeft een reactorvat van dezelfde makelij als die in Doel, maar zijn pogingen erachter te komen of daar daadwerkelijk geen scheurtjes in zitten, zoals minister Kamp van Economische Zaken beweert, liepen tot nu toe op niets uit. 'Daar kom je nooit achter. Je blijft tegen betonnen muren vechten. Het kan best veilig zijn, maar zeker weten doe je het nooit.'